Emeklilerin aylıkları her yıl ocak ve temmuz ayında artar. Dolayısıyla, emekliler yılbaşında ve ortasında ne değin zam alacaklarını merak ederler. Geçtiğimiz yıl 100 TL seyyanen zamla birlikte emeklilerin eline geçen rakam önemli anlamda artmıştı. Bu sene çoğaltma oranı öyle ya da böyle belirlenmiş oldu. Emekli aylıkları, tamamen TÜİK ocak ayının üçünde aralık ayı enflasyon rakamlarını açıkladığında ortaya çıkacak. Peki, hangi emekli ne kadar zam alacak? Memur emeklilerinin zam oranı ne olacak? Bu sorulara bugünkü yazımda yanıt vereceğim.

1-Emeklilerin maaş zamları nasıl ve hangi tarihte belirleniyor?

Emeklilerin ücret zamları, hangi statüde emekli olduklarına tarafından belirleniyor. Işçi ve esnaf emeklilerinin, yani eski adıyla SSK ’lı ve Bono  Kur ’luların emekli aylıkları yılda iki defa ocak ve temmuz aylarında zamlanıyor. Bir önceki altı aylık enflasyon oranına göre belirlenen çoğaltma, emekli aylıklarının enflasyondan korunması nedeniyle yapılıyor. Bu sayede, emeklinin aylığı enflasyon aleyhinde erimiyor. 

Memur emeklilerinin, yani emekli sandığı mensuplarının aylıkları ise iki yılda bir yapılan toplu sözleşme görüşmelerinde belirlenen oranda artıyor. Bunun yanına, toplu sözleşmede belirlenen enflasyon oranının üzerinde enflasyon gerçekleşirse memurlar enflasyon farkı da alabiliyor.

2-Işçi emeklileri 2017 ’de ne kadar zam alacak?

2017 yılı ocak ayında SSK ve Senet  Kur emeklileri 2016 yılının ikinci altı ayında, yani temmuz  aralık ayında gerçekleşen altı aylık enflasyon oranına göre zam alacaklar. Bu oran aralık ayı enflasyonu TÜİK kadar açıklanınca netleşecek. Oysa enflasyon tahminlerine göre emekçi ve esnaf emeklilerinin 2017 yılı ocak ayındaki maaş zamları yüzde 3.73 oranında olacak. Yani, bugün itibarıyla 2 bin TL emekli aylığı olan bir işçinin maaşı ocakta 2 bin 74 TL olacak. Benzer şekilde, Bono  Kur emeklileri de altı aylık enflasyon oranında zam alacak. Artışlar sonrası minimum SSK emeklisi maaşı 1383 TL ’ye, asgari Tahvil  Kur emeklisinin maaşı 1087 TL ’ye yükselecek.

3-Memur emeklileri ne dek zam alacak?

Memur emeklilerinin ücret zamları toplu sözleşmeye ile belirleniyor. 2015 ’te imzalanan toplu sözleşmede 2017 yılı ocak ayı için belirlenen çoğaltma oranı yüzde 3. Dolayısıyla, memur emeklisinin ücret zammı net. Memur emeklilerinin maaşı ocak ayında yüzde 3 zamlanacak. Diğer yanlamasına, memur emeklilerinin enflasyon farkı almaları zorlama gözüküyor. Toplu sözleşmeye tarafından 2016 yılı temmuz  aralık ayındaki enflasyon oranı eğer yüzde 5 ’in üstünde olursa, memur emeklilerine enflasyon farkı ödenecek. Bugün itibarıyla 6 aylık enflasyonun yüzde 5 ’i geçmesi güç olduğu için 2017 yılında memur emeklileri enflasyon farkı alamayacak. Yüzde 3 ’lük artma sonrası asgari memur emeklisi maaşı ise 1751 TL olacak.

4-Seyyanen zam bu yıl da uygulanacak mı?

2016 ’da tüm emeklilere seyyanen 100 TL zam uygulanmıştı. Bu sayede, emeklilerin bir nebze olsun yüzleri gülmüştü. Bu sene ufukta seyyanen zam gözükmüyor. Dolayısıyla, emekliler sadece yüzde 3 ve yüzde 3.73 oranında zam alabilecek. Seyyanen zam uygulaması bilhassa maaşı düşük emekliler için avantajlıydı. Ancak bu yıl seyyanen zam uygulanmayacak ve maaşlarda otomatik bir çoğaltma söz konusu olmayacak.

5-Yılın sonunda mı yahut yeni yılda mı emekli edinmek ayrıcalıklı?

SSK ’lı çalışanlar için yıl, 1 Ocak ila 31 Aralık arasını açıklama eder. 4/c statüsünde emekli olacak memurlar için sene, 15 Ocak ila bir sonraki yılın 14 Ocak tarihleri arasıdır. 31 Aralık 2016 ’ya kadar emeklilik dilekçesi veren işçilere 1 Ocak 2017 ’den itibaren aylık bağlanır ve bu kişiler 2016 yılı emeklisi olurlar. 2016 yılında emekli olan işçilere 2016 yılı ocak ve temmuz zamları ile 100 TL seyyanen zam yansıtılır. 14 Ocak 2017 tarihine değin emeklilik dilekçesi veren memurlar da 15 Ocak 2017 ’den itibaren aylık alabilirler ve 2016 emeklisi kabul edilirler. Bu kişilere de ocak ve temmuz zamları ile seyyanen 100 TL ’lik zam yansıtılır. 

2016 yılında seyyanen uygulanan zam bu konuda kafaları karıştırdı. Bu konuda detaylı bir hesaplama yaparak karar atamak gerekir. Ancak 2017 yılının ilk aylarında yüksekten prim yatırılırsa 2016 yılına tarafından bağlanacak aylıkla aradaki ayrım kapanacaktır. bu nedenle, itinalı davranarak karar vermekte avantaj var. Bilhassa memurlarda emeklilik kararı sadece aylık miktarına göre değil, çalışmaya devam edip etmemeye kadar verilmelidir.

6-2017 yılında emekli olan işçiler yüksek tazminat alacak mı?

İşçilerden emekli olmaya hak kazananlar son çalıştıkları işyerindeki süre üzerinden kıdem tazminatına hak kazanırlar. Dolayısıyla, 15 yıl benzer işyerinde çalıştıktan daha sonra emekli olacak işçi, 15 aylık brüt ücreti tutarında kıdem tazminatı alır. Fakat kıdem tazminatında tavan laf konusudur. 2016 yılının ikinci altı ayı için kıdem tazminatı tavanı 4 bin 297 TL. Yani, 2016 yılında tazminata yargı kazanmış bir işçiye brüt maaşı ne olursa olsun bir yıl için 4 bin 297 TL ’nin üstünde kıdem tazminatı ödenemez. böylece, brüt maaşı 4 bin 297 TL ’nin üzerinde olan işçiler eğer emeklilik ile kıdem tazminatına hak kazanacak durumda iseler 2017 yılında emekli olmalılar. Bu sayede, ellerine geçecek kıdem tazminatı miktarı daha yüksek olacaktır.

7-2017 yılında emekli aylıkları artacak mı?

Emekli aylıklarının hesaplanmasında kullanılan aylık bağlama oranı her sene için aynı şekilde hesaplanır. Çalışma süresi arttıkça aylık bağlama oranı artar. Bunun yanında, TÜFE ve artış hızı her yıl farklı olduğu için aylıklar güncellenirken kullanılan göstergeler değişir. 2017 yılında söz konusu göstergeler yükseleceği için aylıklar bu yeni göstergelere göre hesaplanacak. Ama 2017 yılında prime esas kazanç tavanı yükseleceği için özellikle maaşı yüksek olan kişiler açısından emekli aylığına başlıca ücret artmış olacak. böylece, SGK ’ya bildirilen ödenti artacağı için emekli aylıkları da yükselecek. 11 bin TL ve üstünde brüt maaşı olan kişilerin 2017 yılında da çalışmaya devam ederek emekliliği ertelemeleri emekli aylıklarının artmasına niçin olacaktır.

8-Ölüm aylıklarına da zam yapılacak mı?

Emekli aylıkları ile birlikte vefat aylıkları da 2017 ’de artacak. Fakat bu yükselme hak sahiplerinin aldığı pay oranında olacak. Yani, vefat aylığına konu sayı artırıldıktan sonra yargı sahiplerine bölüştürülecek. Dolayısıyla, vefat aylığında yüzde 50 hak sahibi olan benzeyen bu oranda artıştan faydalanmış olacak.

9-Emekli olduktan sonradan çalışanların emekli maaşı kesiliyor mu?

Emeklilik kararı yalnızca emekli aylığının miktarına göre verilmiyor. Özellikle memurlar emeklilik kararlarını çalışmaya devam edip etmeyeceklerine göre vermeliler. Çünkü emekli olduktan daha sonra çalışmaya devam edecek kişilerin uyması gereken bir takım kurallar var.

ilk olarak şunu tanımlamak gerekir ama, hangi statüde emekli olursa olsun, emeklilikten sonra 4/b ’li olarak çalışmaya sürekli kişilerin sigortalı olmaları gerekmez. Dolayısıyla, bu kişiler hem emekli aylıklarını almaya, ayrıca çalışmaya devam edebilirler. 
Geçtiğimiz yıl yapılan bu değişim sonrası emeklilikten sonra köşede bir emlakçı dükkanı açan şahısların SGK ile sorun yaşamasının önüne geçilmişti.

Ancak emekli olduktan sonra SSK ’lı olarak çalışmaya aralıksız kişiler namına işverenlerin sosyal emniyet destek primi ödemesi gerekir. Yani, emekli olduktan sonra bir işverenin yanında çalışmaya başlayan kişiler ayrıca emekli aylıklarını alıp, hem de çalışmak isterlerse sosyal güvenlik takviye primi ödemek durumundalar.
Öteki yandan, emekli olduktan sonra kamuda memur olarak çalışmaya başlayacak şahısların SGDP ödeyerek hem emekli aylıklarını almaya, keza de çalışmaya devam etmeleri olası olmadığı için memurların emeklilik kararını etraflıca düşünerek vermeleri gerekmekte. 

Aksi takdirde bitmiş memur olarak çalışmaya devam edebilecekler ama emekli aylıklarını beraberinde alamayacaklardır.

10-SSK ’lı olarak çalışmaya başlayan yetimin aylığı kesilir mi?

2008 yılında sosyal emniyet sisteminde ciddi şansın dönmesi oldu. Kurumların birleşmesi ile birlikte ortaya yeni bir yapı çıktı. Ama 1 Ekim 2008 öncesi sigortalılar hakkında halen ilgili kanunlar uygulanıyor.

Emekli Sandığı mensuplarından ölüm eden şahısların geride kalan hak sahiplerine aylık bağlanması konusunda da bu eski hüküm sebebiyle sigortalı lehine tatbik laf konusu. Buna kadar; memur annesi veya babasından babasız aylığı alan çocuk eğer memur değilse çalışsa bile aylık almaya devam edebilir. 

Yetim çocuk evli değilse SSK ’lı ya da Senet  Kur ’lu olarak çalışsa bile annesi ya da babası üzerinden babasız aylığı almaya devam edebilir. Dolayısıyla, memur olmadan önce SSK ’lı olarak girişi yer alan kişiler emekliliklerine 1.261 gün kala yeniden SSK ’lı olarak çalışmaya başlayıp SSK ’lı olarak emekli olurlarsa, bu durumda emekli aylıkları ile birlikte babasız aylığını almaya devam edebilirler. 

Bu durumdaki şahısların laf konusu şartları değerlendirerek karar vermeleri yerinde olacaktır.

Milliyet Gazetesi yazarı Cem Kılıç bilgileri köşesinde paylaştı.